ԱՂՈՐԻՔ

Է՜յ աղորիք, դարձի՛ր, դարձիր,
Նըստած կանանչ խորը ձորին.
Աղաղակե՛ երգըդ խորին
Դեպի լուսնակն արծաթածիր:

Դուն դողդոջուն տընակ մըն ես
Ալյուրոտած պատերով` ուր
Կարծես կու լան հիազարհուր
Ջըրանույշներ հագած բեհեզ:

Միշտ կը հըսկե մեջըդ արթուն,
Աղորեպանը ճեփ-ճերմակ.
Եվ ըստ պետքի` մեղմ կամ արագ`
Կը լարե սի՛րտըդ բաբախուն:

Է՜յ աղորիք, բանտվա՛ծ մրրիկ
Ծառերուն մեջ. Աղա՛, աղա՛,
Փըրփուր խըմե՛, ալյուր տեղա՛.
Քարե կուրծքեդ տեղա՛ բարիք:

Կեցո՛ւր գետակն ընթացքին մեջ
Իր ծըփանուտ բաշեն բըռնած:
Ջըրվեժն ահեղ երգի փոխած
Պոռթկա վիհեն վար գահավեժ:

Սայլե՜ր, սայլե՜ր անծայրածիր
Ջաղացքներուն ճերմակ ճամբեն
Աղոնն իրենց քեզ կը բերեն…
Է՜յ աղորիք, դարձի՛ր, դարձիր:

Ցորեններ թող ալյուր ըլլան
Պորտին մեջ ժիր երկաններուն`
Որոնք բռնված տենդով մ'անհուն
Կը մըռըլտան ու հիռ կու գան:

Ցորեններ թող ըլլան փոշի
Զիրար գըրկող քարերուն տակ.
Զիրար կըրծող ժայռերուն տակ
Ցորեններ թող ըլլան նաշիհ:

Մինչև լեցվին շարան շարան
Պարկերն, ու վե՛ր կանգնին նորեն.
Եվ սայլերն ալ ճըռվողելեն
Ոսկի թողած լույսով դառնան:

Անդաստան

Արևելյան կողմն աշխարհի
Խաղաղությու՜ն թող ըլլա․․․
Ոչ արյուններ, քրտինք հոսին
Լայն երակին մեջ ակոսին
Ու երբ հընչե կոչնակն ամեն գյուղակի`
Օրհներգությու՜ն թող ըլլա:

Արևմտյան կողմն աշխարհի
Բերրիությու՜ն թող ըլլա․․․
Ամեն աստղե ցող կայլակի,
Ու ամեն հասկ ձուլե ոսկի.
Եվ ոչխարներն երբ սարին վրա արածին`
Ծիլ ու ծաղի՜կ թող ըլլա:

Հյուսիսային կողմն աշխարհի
Առատությու՜ն թող ըլլա․․․
Ոսկի ծովուն մեջ ցորյանին
Հավետ լողա թող գերանդի.
Ու լայն ամբարն աղուններուն երբ բացվի`
Բերկըրությու՜ն թող ըլլա:

Հարավային կողմն աշխարհի
Պտղաբերություն թող ըլլա․․․
Ծաղկի` մեղրը փեթակներուն,
Հորդի գինին բաժակներուն.
Ու երբ թխեն հարսերը հացը բարի`
Սիրերգությու՜ն թող ըլլա:

Երեք քոյրեր

Անոնք երեք քոյրեր էին
Նըման երեք Շընորհներուն.
Երեքն երեք ուխտեր ըրին
Առչևն երեք բագիններուն։

Երեցն ըսավ.- «Դի՛ք կայծակի,
Քե՛զ կը ձոնեմ մազերս ոսկի։»-

Միչնեկն ըսավ.- «Ըզգա՛ստ Հիմեն,
Քե՛զ կ՚ընծայեմ մատնիս հրեղեն։»-

Կըրտսերն ըսավ.- «Վավա՛շ Աստղիկ,
Ա՛ռ իմ կոյսի գոտիս ծաղիկ։»-

Ո՛վ որ մազերն ձոնեց Զևսի՝
Յոթը ազգի յոթ խույր կապեց
Գահին վըրա Արտաշեսի։

Ո՛վ որ մատնին տվավ Հիմենին՝
Յոթը չըքնաղ հերոս ծընավ
Գերահըզոր Հայաստանին։

Ո՛վ կույս գոտին մեչքեն ձըգեց՝
Ան՝ տառապյալ քույրը եղավ,
Եվ շուկային մեչ նուռ ծախեց։

Գեղեցկութեան արցանին

Կ՚ուզեմ ըլլայ քու մարմարիո՛նդ պեղուած
Ոլիմպոսի ամեննէն խոր արգանդէն.
Եւ իմ մուրճիս տակ ըզգենու հրեղէն
Միս մը կնոչ, լոյսով, տենդով սրարբած։

Աչքերդ ըլլան վիհեր՝ ուր մարդ երբ սուզի՝
Հավերժին մէչ անմահացած ըզգայ զինք.
Գիծերդ անեղծ ըլլան, ըլլան քու ըստինք
Դաշնակութիւն մ՚ուր կենսահիւթը հուզի։

Մերկ ըլլաս դուն բանաստեղծի մ՚հոգվոյն պէս,
Եվ հեթանոս այդ մերկութեանդ ներքև
Տառապի՛ մարդն, ու չկրնայ դպչիլ քեզ։

Թէ հարկ ըլլայ զոհ մը ընել քեզ պարգև,
Բագինիդ ե՛ս պիտի ուզեմ մորթուիլ՝
Որպէսզի կուճդ ըմպէ արեանս հուսկ կաթիլ։

Առկայծ ճրագ

Հաղթանակի գիշերն է այս տօնական. -
Հա՛րս, եղ լեցո՛ւր ճրագին։
Պիտի դառնայ կռիւէն տղաս յաղթական. -
Հա՛րս, քիթը ա՛ռ պատրոյգին․

Սայլ մը կեցաւ դրան առջեւ, հորին քով. -
Հա՛րս, վառէ՛ լոյսը ճրագին։
Տղաս կու գայ ճակատն հպարտ դափնիով. -
Հա՛րս, բեր ճրագը շեմին։

Բայց․․․ սայլին վրայ արի՞ւն եւ սո՞ւգ բեռցեր են․․․
Հա՛րս, ճրագը ասդի՛ն երկարէ։
Հերոս տղաս հոն զարնուա՜ծ է սրտէն․ -
Ա՜խ, հա՛րս, ճրագըդ մարէ՜․․․։

Հայր, օրհնե՜

Հայր իմ, օրհնե՜. ժամը հասավ. պիտի երթամ.
Նոր կյա՛նք մ`ինծի կը սպասե
Պատմությունն ես թողուցի. նոր արյուն
Երակիս մեջ կը վազե։

Հառա՜ջ,հառա՜ջ. - գըլուխս ետ չե՛մ դարձըներ.
Երկընքես վա՛ր թող իյնան
Անվիշտ կյանքիս ամեն աստղեր.հոգըս չէ՛.
Անցյալս իջնա թող դամբան։

Օհ, ինծի՛ ինչ թե կը փետեմ վարդին թերթ,
Եվ փուշին կյանք կու տամ միշտ,
Թե գրկաբաց հորձանքին մե՛ջ կը նետվին.
Խինդս է՝ ձանձրույթ, սերս է՝ վիշտ։

Ամեն խայտանք ջախջախեցին սըրտիս մեջ.
Չեմ վախենար սև ծըծեծել.
Վանք մըտնող կույս մեմ՝ որ խըզված իր վարսեր՝
Անխիղճ անհոգ, կը դիտե՜…

Հա՜յր, ես կերթամ այն ճամբայեն՝ որ ճերմակ
Մազերուդ զիզ կտանին,
Վաստակաբեր ոսկըրներուդ, ծեր սըրտիդ
Եվ սերուդ կենդանի.

Բավական է.- աշխատեցար, կըրեցիր,
Ամեն նետի հարվածի
Վահան եղար ինծի համար. հոգիտ է՝
Որ հոգվույս մեջ կը հածի։

Իմ արյունս է գողացած քու քըրտինքեդ.
Հոգնությանդ ծիլն եմ տըխուր։
Հոգիտ, Կաղնի՜, երբ կուրծք կուտար մըրըրիկին՝
Ես շուքին տակ, հանգիստ, լուռ

Կը մեծանայի :-Հարկ է հիմա ա՛լ հանգչիս
Եվ ես քեզի հաջորդեմ…
Խոնջե՜նք, խոնջե՜նք. կուզեմ կըռվիլ, աշխատիլ,
Ելլել կյանքին, կյանքին դեմ…

Հայր իմ, օրհնե՜. դողդոջ ձեռքերդ գըլխուս դիր.
Թող մատերդ կաթի վայր
Աղոթքդ՝ եկած հոգվյուդ պայծառ խորանեն։
Վերջին ժամն է. օրհնե՜, հայր։

Հորս բանտի մեջ

Դեռ փոքր էի. եկա քեզի մի նավոր,
Մութ զըդանիթ մեր այցի:
Մայրս հիվանդ էր. կը շըրջեի ես ազատ
Մեշտեղ բանտի և մահճի:

Լուր տըվին քեզ․ եկար առջևը դըրան
Վանկապատ՝ որ - ոճիր-
Կը բաժներ մեր ողջագուրումը կըղկաթ:
Երկար անխոս, վըշտակիր :

Որքան նիհար էի և որքան աչքերդ
Ծարավ էի արևու.
Մորուքիդ տակ կարծես ոսկրի վրա բուսած.
Ով հայր, մեռել մէիր դու:

Նըշմարելուտ պես զիզ ժըպտիլ ըսկըսար․
Բայց այդ ժըպիտը բարի,
Այդ սուտ ժըպիտն էր նունուֆար մը ծաղկած
Լըճի մը վրա արտոսրի:

Կարկռեցիր սև վանդակին ետևե
Շըրթունքներդ իմ շըրթներուն․
Բայց իրարու անոնք ավաղ չըհասած՝
Մեր համբույրին դողդոջուն՝

Նույն ժամանակ եղան օրրան և դագաղ:
Ոհ, պիտի որչապ քեզի
Բաղձաի տալ ընգրկումին մը մեջ տաք՝
Ազատ աշխարհը դուրսի,

Եվ մի փոքրիկ բիբերս քու բիբերուտ
Տեղալ երկնքին անսահման,
Սըրտես սըրտիդ պարապել բոլոր օրերս այն,
Որ արևու տակ անցնեմ:

Մութ բանտիդ մեջ գարնան վարդերը ամբողջ
Պիտի լեցնել ուզեի,
Կամ ճիղմ հասակս ու ապագան հասագիս
Պիտ՝ հոն թաղել ուզեի:

Ով տըխուր ժամ: Քեզ մի առ մի պատմեցի
Սև վիպակները մեր տան,
Հաննիս մահն ու հիվանդ մորս հազը խուլ
Լըռության մեջ գիշերվա․

Ըսի թե մեր տանիքի վրա, լուսնի տակ,
Բուերը պար կը բըռնեն,
Թե այս տարի մեր վարդենին չորացավ
Գերեզմանատան խորշակեն:

Կը լըսեիր զիզ եվ հարցում կըընեիր,
Երբ հըրաման մը վայրի,
Կույր հըրաման մըեկավ ըզմեզ բաժնելու․․․
Դարձար առանց համբույրի․․․

ՈՒ ես երկար ետևեդ պիշ նայելով,
Հայր իմ, մինակ, հոն լացի.
Մինչ կուրծքիս տակ բաշ կը թոթվեր ոխ մը նոր
Սիրտս աչքերես քամեցի:

․․․Ով կյանք սիրո, լանջ քըտինքի, սիրտ փուշի
Ցեխի նետված սըրբություն,
Արևուն բորբ հոսանքներու դեմ գոցված,
Ով երակներ ազազուն:

Տեսա՝ որ ձեզ հետ, ձեզի հետ սուզեցան
Եղեռնի մեջ, արտալած,
Սուրբերն ամե՛ն կրոնքի, ամե՛ն շուշաններ
Եվ Հիսուսներ թըքնըված:

Հաշիշ

Սիրտը լեցուն է բանտին խավարով.
Ա՛լ դաշտ ու երկինք չը կան իր համար.
Պիտ՚ գըներ աչքի հազար գոհարով՝
Աստըղ մ՚ան նույն իսկ՝ ասուպ ալ ըլլար։

-«Օ՜ն, հաշիշ բերեք, կը մըրմընջե ան,
Երբ աշխարհս ինձմե այսպես կ՚ապշոպեն,
Ես կ՚ուզեմ հոգվույս մեջ ըստեղծել զայն։-
Օրորվիլ, բուժի՜լ հըզոր ցընորքեն։

Օ՜ն, հաշիշ բերեք»։- Եվ ան կը ծըխե,
Իբր ուրախութեան ըստի՛նքը ծըծեր.
Կը հոսի երազ ջըլերուն մեջե.
Աշխարհը լուծված կ՚ելլա սիրտն ի վեր։

Աչքերը բանտին դիմաց կը գոցվին՝
Ապարանք մ՚իր մեջ գըտնելու համար.
Բիբերն հըրաժեշտ կու տան խավարին՝
Աստղեր բերելու խոստումով ճարտար։

Եվ կը քընանա՜ արվեստի քընով՝
Ինչպես խըղճի խայթն՝ աղոթքե մը վերջ.
Ո՛վ թըշվառ հոգի, հիմա ապահով,
Ազատ է և տեր՝ ցընորքներուն մեջ.

Եվ կ՚երազե շա՛տ, շատ բաներ աղվոր
Կամ հուրիներն ալ աղվոր կ՚երազե.-
Բըռնած շըղթայի մ՚օղակն ահավոր՝
Կընոջ մը մանյակը զայն կը կարծե։

Վարդե, ոսկիե գետի մ՚ափն ի վար
Իր մանկան խաղին կը ժըպտի հիմա.
Կամ ինքն իսկ մանուկ՝ լըճակին մեջ հար
Երկինքն՝ երկընքին մեջ զինք կը տեսնա։

Շըրթունքները լուռ, մեղմիկ կը դողան՝
Անշուշտ ուրիշներ գըտնալնուն համար.
Թերևս (ո՞վ գիտե) կը լըրացնե ան
Համբույր մ՚ատենով թողված կիսկատար։

Կամ կը շըրջի արտն՝ ազատ քայլերով.
Կը վայլե երկինքն, աստղերու արգանդ։
Մի՛ արթընցընեք, քանզի ապահով
Զինք կը փոխադրեք լույս աշխարհեն՝ բանտ։

Թողեք քընանա.- թող հաշիշին մեջ
Սև շըղթան բեկտի՝ վիշտը լուծելով։
... Ո՛վ անմահ մեկոն, երազի առէջ,
Դու ցընորքն հյուսե ոսկեղեն թելով.

Հյուսե խընդություն մը անըրջական
Իր խոցված հոգվույն, ուղեղին վըրա.
Ժըպիտն աղվո՜ր է, եթե նույն իսկ ան
Խաբված ջըղերու վիժա՜ծն ալ ըլլա։

Ձոն

Եղեգնյա գըրչով երգեցի փառքեր.
— Քեզի ընծա՜, իմ հայրենիք —
Սոսյաց անտառեն էի զայն կըտրեր…
— Քեզի ընծա՜, հին հայրենիք —
Եղեգնյա գըրչով երգեցի քուրմեր.
Ընդ եղեգան փող լու’յս ելաներ:


Եղեգնյա գըրչով երգեցի կարոտ.
— Ձեզի ընծա՜, հայ պանդուխտներ —
Ան տարաշխարհիկ բույսի մ’’էր ծըղոտ…
— Ձեզի ընծա՜, հեգ պանդուխտներ —
Եղեգնյա գըրչով երգեցի հարսեր.
Ընդ եղեգան փող ո՛ղբ ելաներ:


Եղեգնյա գըրչով երգեցի արյուն.
— Ձեզի ընծա՜, սուրի զոհեր —
Ան ծլած էր մոխրի մեջ իբրև կընյուն…
— Ձեզի ընծա՜, կրակի զոհեր —
Եղեգնյա գըրչով երգեցի վերքեր.
Ընդ եղեգան փող սի՛րտս ելաներ:


Եղեգնյա գըրչով որբ տունս երգեցի.
- Քեզի ընծա՜, հայր ալեհեր –
Ցամաքած աղբյուրեն մեր զայն հոտեցի…
- Քեզի ընծա՜, մայր կարևեր -
Եղեգնյա գըրչով օճախս երգեցի.
Ընդ եղեգան փող ծու՛խ ելաներ:

Ու պայքա՜ր, պայքա՜ր, պայքա՜ր երգեցի.
- Ձեզի ընծա՜, հայ մարտիկներ -
Գրիչս եղավ անթրոց սըրտերու հնոցի…
- Ձեզի ընծա՜, քաջ մարտիկներ -
Եղեգնյա գըրչով վըրեժ երգեցի.
Ընդ եղեգան փող բո՛ց ելաներ:

Կակաչներ

Քո՛ւյր իմ, ցանքին մեջ կակաչներ կան, քաղե՛.
Ահա սիրող սիրտերու պես կարյունին։
Պիտի իրենց բաժակներեն բյուրեղե
Խըմենք ալիքն արևին։

Անոնք ա՛յնչափ բռնկեր են, որ կարծես
Հըդեհն իրենց կայրե դաշտերը անհուն։
Պիտի իրենց բաժակներեն հրակեզ
Խմենք կայծերն աստղերուն։

Քո՛ւյր իմ, քաղե՛, լորի մը պես ծածկված
Ցորեններուն մեջ` որ մեղմիկ կնազին։
Պիտի իրենց բաժակներեն բոսորած
Խմենք արյունն ակոսին։

Անոնք ծռած արտույտներու բույնին վրա
Լալ շողերով ողկույզ ողկույզ կծըփան։
Պիտի իրենց բաժակներեն հակնթյա
Խմենք խոստումը Գարնան։

Քաղե՛, քո՛ւյր իմ, կակաչ չէ՛, բո՜ց քաղե դուն.
Հրդեհն իրենց լեցուր գոգնոցդ կույսի։
Պիտի իրենց բաժակներեն փափկասուն
Խմենք կրակներն Հունիսի։

Ծաղկե՜ր, ծաղկե՜ր են բերնիդ պես քնքշենի,
Կխոսակցին ցորյանին հետ օրորուն։
Պիտի իրենց բաժակներեն ծիրանի
Խմենք գաղտնիքն հասկերուն։

Քաղե՛, քույր իմ, պիտի պսակվինք անոնցմով
Վաղվան զվարթ տոնին համար գյուղակին։
Եվ պիտի այդ բաժակներեն, պարելով,
Խմենք գինին Տարփանքին։