ԱՂԲՅՈՒՐԸ

Ես լսել էի նրա ձայնը
Եվ ելել էի որոնումի:
Ես սիրում եմ թուզ, սալոր, մորի
Եվ, ուրեմն, ծոցս լիքը բառեր էի լցրել,-
Իմ մասին ինչ ուզում են թող ասեն,
Բայց թող այն էլ ասեն,
Որ պահեր կան,
Երբ ինձ գնդակ չի բռնում,
Երբ ինձ վրա արձակված նետերը
Չեն դիպչում ինձ,
Եվ որ սուսերամարտի ու երգասացության մեջ
Ես ինձ հավասարը չունեմ:

Բայց ինձ ասել էին,
Թե մեկը կա:
Ես կարծում էի,
Թե նա դահլիճներում կլինի
Եվ փնտրում էի այնտեղ,
Սակայն հետո բլուրները ելա
Եվ, նրանց լանջերին թփերը հետ տանելով,
Տեսնեմ` մեկը պառկած,
Եվ անթառամը`
Կրծքին կքած:-

Այ թե
Որտեղ ես թաքնվել
Փոքրիկ սուսերամարտիկ
Այ թե
Ես ասացի
Որտեղ

ԼՈՒՅՍԸ

Հրաչյա Թամրազյանին

Առավոտյան ելանք դարձյալ լալով,
Բայց երբ կանաչ Շրեշ բլուրն անցանք,
Այդ դու էիր կանգնած փողփողալով,
Ո~վ եթերի ոսկյա դու սերմնացան:

Մեջքիդ քո յոթնահյուս գոտին կապած,
Մեզ մեկնելով հունդն ու սերմը բառի...
- Թե՞ դու մեր հովիվն ես` երակդ բաց
Մեր դիմաց նստած մի մամռոտ քարի,
Ողջ տիեզերքը քո գրկում պահած,
Ինչպես գառը Գողթն մեր գավառի:

ԲԱՐԵԽՈՍՈՒԹՅՈՒՆ

Ես քո ոտքն եմ եկել` մինուճարիս համար
Բարեխոսելու քեզ, պայծառափայլ իշխա’ն:-
Արդեն ինչքա՞ն եղավ` արդեն յոթը ամառ
Սպասում եմ նրան, որ հոտաղն էր իմ տան:

Լոկ մի բան եմ խնդրում. եթե քո տարեկան
Մարդահամարը դու դարձյալ անցկացնես,
Նրան բացակա դիր, գրիր` չկա, սակայն
Մեռածների շարքում անունն իր չդնես:

Նրան դատավորը համարում է կորած,-
Բայց ես չեմ շտապում, սպասում եմ ես դեռ,-
Ծերերն ի՞նչ են ասում,- մի’ հավատա նրանց,-
Նրան անապատում տեսնողներ են եղել:

Մի նավազն ինձ պատմեց, որ ջրերին դրված
Հետքեր է նշմարել ցռուկից իր նավի:-
Մյուսը թե` ափին մեկը լաց էր լինում`
Տրորելով թմրած վերջույթները ծովի:

Մի անցորդ էլ հայտնեց, որ բաց երկնքի տակ
Մի վրան է տեսել, դեմը` երեք ուռի,
Եվ պատի տակ դրված չքնաղ մի ճախարակ`
Թափանիվին` գեղմը լույսի մալանչների:

Բայց ես ի՞նչ իմանամ. ո՞ւմ խոսքն է ճիշտ, որի՞:-
Գուցե աշակերտ է դարձել դպրանոցում:
Գուցե խոզարածն է նա մի մեծավորի:
Գուցե որբ է գրվել նա մի որբանոցում:

Իսկ դեպքն այսպես եղավ. հեռու Դամասկոսից
Նրան մի գիր եկավ, ուր գրված էր. «Արի»:
Եվ նա իսկույն մեկնեց:- Գուցե վերադարձին
Նրան վերնատունը գերեց գագաթների:

Գուցե դուստրն է քո մի լուռ պաղատանքով
Համբուրելով, սակայն - որ ոչ ոք չիմանա,
Առավոտ վաղ, ոսկյա սանդալները հագած,
Յոթ փարչ մեղրով բեռնել ձին իմ մինուճարի
Եվ ինձանից թաքուն ուղարկել է, որ նա
Դրա դիմաց հեռվում, աղոթքով և երգով,
Մանուկ մեղվապահի հատուկ առաջարկած
Յոթը գրվան եթեր նրա համար ճարի:

(Մի բան էլ կա, իշխան. մի օր ես զայրացած
Պահանջեցի, որ նա - գույքը մեր հաշվարկի:-
Գուցե թե դրանի՞ց նա ելավ ու գնաց,
Քանզի այլ կերպ իրերն ինչպե՞ս վերացարկի):

Ես քեզանից այստեղ ո’չ ալյուր եմ խնդրում,
Ո’չ էլ աղերսում եմ կարեկցություն և գութ,-
Միայն մի բան,- քանզի նրանք լավ են փնտրում`
Քո հոտառու շանն ու հետախույզին հմուտ:-
Թեև ա’յն էլ գիտեմ, պայծառափայլ իշխան,
Որ մեկնածի հետքը - ոչ մի տեղ չի տանի,
Որ հասու չէ հետքը նրա և ո’չ մի շան,
Եվ քո հետախույզը - այդ ի՞նչ պիտի անի:

ՎԿԱՅՈՒԹՅՈՒՆՆԵՐ

Թևերս մտած` ինձ դահլիճ բերեցին,
Խոսի’ր, ասացին, ձեռքդ դի’ր քո սրտին:
Նստած էր մայրս դահլիճում առանձին,
Աչքն ինձ էր հառել նա` իմ միակ որդին:

Ես պապանձվեցի, սակայն շեմը անցա,
Եվ դատավորն էր մթան մեջ անկյունի:
Պատին ամրացված քարտեզին մոտեցա,-
Բայց ես չգտա տեղը Կարթագենի:

Գուցե չի եղել, ասացի ինքս ինձ,
Եվ ժամանակը - սոսկ բառ է վերամբարձ,
Բայց հանկարծ տեսա, այն հոսում էր նորից,-
Եվ անակնկալ ես բացվեցի հանկարծ:

Եվ ակնկալմամբ ու զորությամբ գրի
Այստեղ կորուստի շապիկը իմ հագին`
Ես վկայության իմ խոսքերը դրի
Իմ ձեռքը տված այս գրատախտակին:

Ինչո՞ւ թաքցնել, որ այս մեր կողմերում
Շահույթը բեռն է ջրասույզ լաստերի,
Եվ արդեն կնքված հաշվեմատյաններում
Իրականը լոկ թիվն է կորուստների:

Վաճառականը հիացումով անմար
Մետաքսն է կրում Սինան մեծ աշխարհի
Եվ թաքուն լալիս այն կերպասի համար,
Որը նա երբեք այլևս չի ճարի:

(Թեև ես հասկացա, որ խոսք չէ ընդունայն,-
Ինչը եկել է, պարտավոր է գնալ,-
Եվ որ իրերին անմեռություն միայն`
Միայն բառերը այստեղ կարող են տալ,-

Բայց թե մի կողմ քաշված հարց տվեցի ես ինձ,
Թե մեզ և իրերին - մենք ինչո՞ւ տանջեցինք:-
Այո, մենք այստեղ բառերից և լեզվից
Անպատում բաներ - իզուր պահանջեցինք):

Իմ խնջույքներին հեռավոր ծովերով
Փողհարներն իջան և փողեր փչեցին,
Բոլորը եկան անգին ընծաներով
Եվ մոտեցան ինձ և ողջագուրվեցին:-

Մուրացիկ, արքա, իշխան և մեծամեծ,
Եվ ի~նչ երդումներ, խոստումներ և համբույր,
Բայց աչքս շեղվեց և այն տեղին գամվեց,
Որը այդպես էլ այնտեղ մնաց թափուր:

Ամառը արդար իր մրգերը լցրեց,
Դրված էր սեղանին գինի և մեղրահաց,
Բայց իմ որսորդի լացը սիրտս խոցեց
Այն լորի համար, որը նա չըորսաց:

Ես գոհ մնացի. դաշտում իմ հուրհրան
Յոթը խումբ կին էր աշխատում գլխահակ,
Բայց վերակացուս էլի գովեց նրան`
Փոքրիկ մահվանը այն բամբակահավաք:

Ես վկայում եմ, որ բերքի մեջ այս ծով
Մի բուռ ցորեն միշտ պակասեց իմ կալին:
Ես վկայում եմ սպասումն այն, որով
Հայելին է միշտ սպասում մեռյալին:

Ես վկայում եմ, որ ժամանակն այստեղ
Քար-քարի անխոնջ դնելով շարեշար`
Բարձրացնում է տունը իր փառահեղ`
Մեր դեմ մի զարկով այն քանդելու համար:

Ես վկայում եմ, որ զուր էր այս ամառ
Ծեր այգեպանին երկտողն իմ ուղարկած,-
Մի թզենու և մամխի թփի համար
Արժե՞ր նորոգել ցանկապատս պառկած:

Իմ նախիրն անթիվ - արոտները գնաց,
Իմ հոտը ծածկեց լանջերը մեր սարի,
Բայց իմ ունկերում մղկտոցը մնաց
Անցյալ մայիսին կորցրած իմ գառի:

Ես վկայում եմ (ինձ չի քսվել թեև)
Յոթ քամիներից անդին մի զով քամի,
Ես այն ջրհորն եմ ձեզ վկայում նաև,
Որի պաղ ջուրը - մենք երբեք չենք խմի:

Եթե անցորդը, կանգնած ջրերի դեմ,
Ունկը պարզել է նվագներին մահի
Եվ հագել է իր սանդալները արդեն,-
Դուք նրան այստեղ այլևս չեք պահի:

Եվ ամենախոր հետքերը նրանք չե՞ն,
Որոնք ջնջել են անձրևները խորին,
Եվ որոնք միայն - մենք կարող ենք տեսնել
Անհետացումի բարեբեր հողերին:

Գրատախտակն եմ ես իմ ձեռքին պահում`
Ի վկայություն և ի լուր ամենքին,
Ես մի մանուկ եմ նաև ձեզ վկայում,
Որ մոտենում է` իր ջնջոցը ձեռքին:

***

Գարունը եկավ, ծաղիկը բացվեց,
Տեսնես վարդը ո՞վ պիտի տուն տանի:-
Հողակտորն այս, որ ինձ հատկացվեց,
Թող աչքից հեռու և թաքուն լինի:

Հարկահավաքը թագավորական
Հողատուրքն ինչո՞վ պիտի հավաքի:
Ոսկո՞վ, արծաթո՞վ, թե՞ արքայության
Ամբարը լցնող ցորենով երգի:

Եվ սուզակները կապույտ ջրերում
Սուզվում են, ելնում, ճչում խելահեղ:-
Սակայն մի սաթ կա զարդատուփերում,
Որ կորչելով է հայտնվում այնտեղ:

Եվ ես ասում եմ. ունեցվածքն անանց
Չունենալով են միայն ձեռք բերում:
Թող ոչ մի տագնապ չունենա և նա,
Ով բաժանմամբ է հասել իր սիրուն:

ՄԻ ԿԱՐԿՈՒՏԻ ՊԱՏՄՈՒԹՅՈՒՆ

Այս պատմությունը, ձայնս կորցնել պատաճառով գուցե, երկար ժամանակ չեմ կարողացել ես բարձրաձայնել,
Բայց հիմա արդեն այն հետ է եկել, և պատմությունն այս ճշմարիտ է և համակ վկայված:
Ոչ ոք չի կարող այն թվագրել կամ ժամանակը նրա սահմանել:
Սակայն իմացեք. հասել է պահը, որ դուք էլ կարդաք և այն կավեղեն պնակիտների վրա է գրված:

Ուրեմն այսպես. ես բարձրանում էի դեպի Մարալիկ,
Եվ երբ երգելով բլուրներն անցա, տեսնեմ` դիմացից մի ճերմակամազ մանուկ է գալիս, հիշեցե’ք, ամպի կերպ առած, սակայն,
Վուշե շապիկի կուրծքը լայն բացած, ձեռքին մի պուլիկ,
Կլիներ 1 կամ 2 ժամական...

Ասացի, ճամփան մենակ չեմ անցնի, իմ սայլը լիքն է համեմունքներով, և գնդասեղ է լամբակիս խրված,
Թող նա էլ բույրը շնչի և երգի, թող նա էլ դաղձը իր լեզվին դնի և զմայլանա,
Գուցե թե սրան, ասացի ես ինձ, մայրն է մոռացել ուռիների տակ,
Եվ գուցե ձեռքի պուլիկից մի կում կաթ ինձ էլ հասնի,- ինձ էլ կամենա,
Սակայն կապայի փեշն հետ տանելով` ի~նչ տեսնեմ հանկարծ. գոտու տակ խրված
Յոթը հատ դաշույն, սակայն ի՞նչ դաշույն, յոթն ատրճանակ,-
Եվ ձեռքի չքնաղ կայծակը քաշած` վրաս գոռաց նա:

Բայց զինված է սա, աղաղակեցի և իմ երփնագույն
Խաչվառը պարզած` ես Լանջիկ գյուղի պատերի ներքո ապաստան գտա,
Մինչև որ այնտեղ ես մի ավանակ ճարեցի ճերմակ և այդժամ թաքուն
Ուղեցույց բռնած աստղը ճառագուն`
Հույսը սրտումս Մարալիկ մտա:

Այնտեղ մնացի, և ես ի~նչ երգեր հանկարծ հուսացի:
Երեկոն իջավ, ճակատիս շուրջը մի խոհ պտտվեց արբանյակի պես:
Ես հղի մի կին տեսա դռան դեմ, քո’ւյր իմ, ասա~ ինձ, նրան ասացի,
Ես ինչպե՞ս լինեմ, և դու, ասացի, քո’ւյր իմ, այսքան սուրբ էլ ե՞րբ կլինես:

Մանուկնե~ր, ահա ես հանգստացա, երբ այս պատմությունն այսպես պատմեցի հայրենի կարգով.
Եվ ահա թող սա ձեզ խրատ լինի, որ ինձ պես հանկարծ
Դուք Լանջիկ գյուղի մոտերքում չընկնեք խաղով և երգով
Ձեր ձայնը կորցնեք, անձայնությունը երկար ժամանակ ձեր բախտը դառնա, և դուք ստիպված ինձ նման դառնաք այսպես վերամբարձ...

***

Ամպրոպ ճայթեց: Ես ջրերով իջա ցած`
Հավկիթներով լի մի զամբյուղ շալակած:

Տատրակների և լորերի բներից էի ես հանել:
(Աստված իմ, ինձ հայտնություն տուր` ո՞ւր տանել):

Օտարականն իր շուրթերին երկրի աղը ցանեց:
Եվ երկնային եռակցողը իր զոդիչները հանեց:

Ո՞ւմ է տրվել, սիրո’ւն կայծակ, երազի գիծը հատել,
Որ մեր կողքին քեզ հաջողվի ջուրը և հուրը զոդել:

Երկրի կշե’ռք, երկրի կշռո’րդ, որ քարերն եք ձեր շարել,
Ո՞վ է զորել, որ դուք զորեք եթերն այստեղ կշռել:

Ասեք, ո՞վ է կարողացել փռել դիպակը կարմիր
Եվ շուրթերից իր սիրելու հագեցնել ծարավն իր:

Վարպետներ իմ, որ ջանում եք անվարան,
Լավ կլինի, որ վայր դնեք արդեն խարտոց ու խարան:

Դուք ձեր տեսածն, ահավասիկ,- բայց ես էլ իմն եմ պատմում,
Որ իմ սիրտը ցավով լցրեց անհատնում:

- Իմ տեսածը այն է եղել, որ դարբինը, հետևելով անզուգական և կատարյալ իր իրին`
Կամ շիկացած ունելուն է ձեռքը տարել, կամ էլ մուրճն է իջեցրել մատներին: