ՄՈԽՐԱԳՈՒՅՆ ԱՉՔԵՐ

Ինձ չի տվել հողը հայոց
Հնոց գեղերը հայուհու,
Ոչ սեգ հասակ, ոչ հուր հայացք,
Ոչ հյուսքերի բոցեր հլու.
Պարգեւել է նա ինձ խորունկ
Զույգ մոխրագույն աչքեր միայն
Լցված մոխրով իրդարերի,
Խորքում՝ անթեղը ներշնչման...
Հայկական աչքեր
Ու'ր էլ լինենք, ինչ դեմքի վրա՝
Խորշոմած մի մոր, թե մանկան մի թուխ,
Հոգնած հարսների դեմքին արեւհար,
Հայկակա'ն աչքեր, գեղեցի՜կ եք դուք:
Դուք, տեսած այդքան լաց ու արհավիրք,
Ինչպե՞ս կարեցաք դարերից այն հին
Մնալ այսքան մե՜ղմ, այսքան գեղեցի՜կ,
Այսքան գեղեցի'կ նայել աշխարհին...

ԱՐևԻ ՍԵՐԸ

Ասում են ճերմակ լուսինն էլ մի օր
Աղջիկ էր ջահել - վարսքով ոսկևոր
Աղջիկ էր ջահել ու սիրով անհուն
Սիրում եր հուրհեր Արև պատանուն
Բայց դե Արևի սիրտը բարձրագահ
Գերված էր սիրով Երկիր-աղջկա,
Երկիր-աղջկա, որ կյանք էր անշեջ
Որ հզոր հողի բույր ուներ իր մեջ...
Մռայլվեց լուսնի ճակատը լուսե
ՈՒ լույս մի գիշեր - արցունքը աչքին
Թողեց նա բյուրեղ դղյակն իր անգին
Եվ առած աստղանց զորքը անհամար,
Բռնեց տիեզերքի ճամփաներն անծայր
Որ գերի առնի Արև-սիրածին
ՈՒ խլի Երկրի գրկից հողածին...
...ՈՒ օրեր անցան, անցան տարիներ,
Ջահել լուսինը դարձավ ալեհեր,
Ոսկի մազերին ցուրտ ձմեռ իջավ
Դեմքը խորշոմեց, հայածքը շիջավ,
Բայծ մինչև օրս էլ անքուն ու աննինջ -
Առած աստղերի շքախումբը ջինջ -
Մերժված կնոջ խանդով մոլեգին -
Դեռ հետևում է նա արեգակին...
Եվ երբ հուսահատ նա այգեբացին -
Հավաքած աստղանց զորքերը կրկին -
Գնում է նորից սերն ին փնտրելու
Անամպ տիեզերքի ծայրերում հեռու,-
Ելնում է Արև-տղան ամրակամ
ՈՒ գրկում նորից Երկիր-աղջկան
Երկիր աղջկան, որ կյանք է անշեջ
Եվ հզոր հողի բույր ունի իր մեջ...

ԼՍԻ՛Ր, ՍԻՐԵԼԻՍ

Քեզ պիտի գաղտնիք բացեմ ես հիմա,
Ես կգամ քեզ մոտ -
Գուցե խենթացած սիրուց ու բախտից,
Գուցե խստադեմ, մռայլ, ինչպես մահ,
Մինչ ոսկորներս հոգնած աշխարհի
Սևից ու ստից:
Սակայն իմացիր,
Երբեք ես չեմ գա քեզ մոտ դիմակով.
Կգամ ինչպես կամ -
Սիրիր, ինչպես կամ -
Եվ, աղաչում եմ, դու էլ մի զուգվիր
Լուսապսակով,
Եղիր ինչպես կաս,
Սիրիր ինչպես կաս.
Քեզանից առաջ
Ցամաքած, տրտում ջրհոր էր հոգիս,
Դու եկար,
Եվ ես լցված եմ մի ծովի նման,
Բայց, աղաչում եմ,
Շողում խոսքերով ինձ մի ամոքիր,
Ատում եմ կեղծը -
Ինձ իսկականն է հարկավոր միայն:
Հրդեհ մի խաղա -
Եթե կրակդ մարել է իրավ.
Մի քաշվիր ցավից -
Խաբվելու ցավը ավելի է մեծ.
Ստից շնչահեղձ այս աշխաչի մեջ
Արի գոնե մենք չխաբենք իրար...

ԻՐԱԿԱՆ ՊԱՏԿԵՐ

Բարձրացնում եք Ձեր պարիսպը, նախագահ,
Ես ի՞նչ ասեմ և Ձեր, և' իմ թարս բախտին,
Դուրս եմ գալիս ես պատշգամբ և ահա
Աչքս իսկույն դեմ է առնում պարսպին:
Այս տանն ապրել, սակայն չեմ էլ նկատել,
Որ իմ կողքին մեր Խորհուրդն էր Գերագույն,
Գերագույնին ոչ սիրել եմ, ոչ ատել,
Անտես, անշուք մի պատ էր մեր արանքում:
Հիմա... Հիմա Ձեր նստավայրն է շքեղ,
Դուք նախագահ մեր դեմոկրա՜տ պետության,
Ամեն անգամ, երբ ժամանում եք այստեղ՝
Խառնվում են ազդալույս ու ոստիկան:
Դատարկվում է մեր հին նրբանցքը իսկույն,
Դուք եք անցնում ավտոների շիք շարքով.
Մոտ աղբարկղի մուրացկանը ընկրկում,
Կանգնում ու Ձեզ ուղեկցու՜մ է հայացքով...
Բարձրացնում եք Ձեր պարիսպը, նախագահ,
Բայց դեռ հնուց իմաստուններն են ասում՝
Ի'նչ էլ անենք, ահաբեկիչը կգա՝
Նա մեր մեջն է, մեր հոգում է, մեր ներսում:
Բարձրացնում եք Ձեր պարիսպը... Նույն պահին
Մարդն է, մա'րդը աղբի արկղը քջջում:
Նայում եմ ես այս անանուն պատկերին,
Եվ Ձե՜զ համար, և ի՜նձ համար ամաչում...

ՀՈԳԵՀԱՆԳԻՍՏ
(Լուսինե Զաքարյանի հիշատակին)

Խորանի առաջ, Աստվածամոր դեմ
Սպիտակ մի մոմ խոշոր ու վերձիք,
Սպիտակ մի մոմ կայծկլտում է մեղմ -
Սպիտակ հագած փխրուն մի աղջիկ:
ՈՒ մոմի ծայրին՝ բոցի փոխարեն,
Լույսի փոխարեն ձա՜յն է թրթռում,
Հալհլող մոմից "Սուրբ-սուրբ" է ծորում,
Պահ առ պահ հատնում, այրում ինքն իրեն:
Դրսում զանգերն են ղողանջում տխուր,
Մայր Էջմիածնից մինչև Գանձասար.
Ծունկի է իջել ու խունկ է ծխում
Աղոթքով լցված մի հայ ներաշխարհ:
Տե'ր, ընդունելի' արա մեր զոհը,
Տե'ր, քե՜զ է մնում մեր բախտը ու մենք,
Վառե՜լ ենք քո դեմ մեր վերջին մոմը,
Դրանից մաքուր էլ ոչինչ չունենք...

ԴԱՐՁՅԱԼ ԺՈՂՈՎՐԴԻՍ

Ելնեմ, գնամ հեռո՜ւ, հեռո՜ւ,
Հեռվի'ց նայեմ ու կարոտեմ,
Հեռու հեռվում ինքս նորի'ց
Քեզ արարեմ ու կարոտեմ:
Շեն ու շքեղ աշխարհներում
Դեմս ելնես՝ խեղճ ու մաքուր,
Ետ գամ խոնարհ ու ծունկի՜ գամ
Ժայռերիդ դեմ ու կարոտեմ:


ԵՐԵԿՈ

Եվ գիտես, կգա, կիջնի երեկո,
ՈՒ ցուրտ կլինի, կլինի մենակ,
Իսկ այրված կյանքիդ մոխիրները տաք
Ցրված կլինեն երկնքի ներքո:
Ս.Կապուտիկյան
Եվ ահա իջավ, իջավ երեկո,
ՈՒ մենակ եմ ես, հիրավի, մենակ.
Հեռու են ինձնից և որդի, և թոռ,
Իմ տագնապներին՝ անհաղորդ ու փակ:
Սակայն լցված է իմ տունն ու հոգին
Ծեր ու մանկանցով, ձայներով տարբեր,
Բազմություններ եմ զգում իմ կողքին,
Ինձ գրկող աչքեր, ինձ փարվող ձեռքեր...
Կին էի ծնվել՝ չդարձա՜ ես կին,
Մի կողմում մնաց բախտս կանացի,
Եվ ինչպես մարդու՝ սիրահարվեցի
Գգվանքի կարոտ իմ ժողովրդին:
Նրան տվեցի և երգ, և կրակ,
Ինձ օջախ դարձավ հայաշխարհ մի ողջ,
Եվ անթեղեցին ոգին նրա բորբ
Այրված իմ կյանքի մոխիրները տաք:
Հնչում են շուրջս օրհնանքի խոսքեր,
Ապավինումի շշնջումներ մաքուր.
Ո'չ, չցրեցի ես կրակս՝ զուր
Զուր չվատնեցի շնորհներ ու սեր:

ՈՐ ԱՊՐԵՄ ԵՐԿԱՐ

Շնորհակալ եմ ձեր լավ խոսքերից.
Բարի, բարեսիրտ ձեր մաղթանքներից՝
Որ ապրեմ երկար, որ լինեմ առողջ,
Բախտս վայելեմ առոք ու փառոք,
Խուսափեմ ցրտից, հուզմունքից, վեճից
ՈՒ սրտիս մոտիկ չընդունե՜մ ոչինչ...
Ես համաձայն եմ, բայց, բարեկամներ,
Ես ինչպե՞ս մնամ պաղ ու անտարբեր,
Ինչպես անցնեմ ու չտեսնելու տամ
Կիսաքաղց ծերին, մուրացիկ մանկան,
Տեսնեմ վտանգը ու չ'տագնապեմ,
Տեսնեմ կեղծիքը ու չ'ծառանամ,
Տեսնեմ սադրանքը ու չզայրանամ,
Կտրեմ կյանքի հետ կապերս բոլոր,
Ի'նչ է, թե ապրեմ ավելի երկար:
Զուր եք ինձ կարդում խրատ ու հորդոր,
Միայն ապրելը քիչ է ինձ համար:

ԳԾԱՆԿԱՐ

Կաթնագույն մի օր,
Լույսից ու մութից սերած, ծոցվորած
Մի վաղորդայնի
Ես իջա մորս գրկից
ՈՒ ոտքս
Հայկական պարի վրա դրեցի,
ՈՒ սկսեցի քայլել դեպի վեր
Հայկական պարի եզրագծերով:
Քայլեցի՝ այսպես,
Նախ տոտիկ-տոտիկ, թոթով քայլերով
Եվ ապա՝ ամուր,
Համառ, հաստատուն:
Քայլեցի նորից՝
Այս անգամ Մասսի եզրագծերով,
Մինչև որ հասա ճերմակ գագաթին:
Այստեղ կանգնեցի երկար, երկյուղած.
Աշխարհն էր շուրջս,
Եվ ժամանակը՝
Տարինե՜ր, դարե՜ր, հազարամյակնե՜ր:
Ես մեջս առա շուրջս ու հեռուն,
Առա աշխարհը և ժամանակը՝
Տարիներ, դարեր, հազարամյակներ
Եվ էջքի ճամփան բռնեցի հետո...
Հոգնած էի շատ,
Փոքր Մասիսը բարձրացա-իջա
Դժվար, երերուն,
Ծանր քայլերով:
ՈՒ հիմա իջնում,
Իջնում եմ՝ ընդմիշտ անէանալու
Հարթավայրերում...
Տեսնես, մնացի՞ն ոտնահետքերս
Իմ անցած ճամփի
Եզրագծերին...

ՂԱՐԱԲԱՂԻ ԲԱՐԲԱՌԸ

Ժայռի նմա՜ն է այս հին բարբառը,
Ժայռի պես կո'շտ է, չըհըղկվա'ծ.
ՈՒ ժայռի պես էլ կարծր է, համառ է,
Չի՜ պոկի նրան ոչ մի հարված.
Շուրթերի վրա այնպե'ս է բառը,
Ինչպես որ ժա՜յռն է հողում խրված...

ԹՈՒՐՔ ՊԱՏՄԱԲԱՆԻՆ ԿԱՐԴԱԼՈՒՑ ՀԵՏՈ

Ո՞վ է տեսել, որ քարտեզը
Կոկորդ սեղմող մի ձեռք լինի,
Կապույտ-կանաչ-դեղին գույնը
Աչքիդ՝ կարմիր մի վերք լինի.
Ճշմարիտը ստիպումով
Հազար հանդերձ առնի վրան,
Սուտը՝ այսքա'ն երեսպատռած,
Այսքան լկտի ու մե'րկ լինի:


***

Երբ "տասնըհինգ" են ասում,
Ես "թվական" եմ հիշում,
Երբ "լեռնային" են ասում,
Ես Ղարաբաղ եմ հիշում,
Մեջս իրենց հունն ունեն
Բառերն՝ ինձնից էլ թաքուն,
"Արդարություն" են ասում,
Ես որբ իմ Վա՜նն եմ հիշում...

ԵՐԵՎԱՆԻ ՀԻՆ ՊԱՆԹԵՈՆՈՒՄ

Մեր պանթեոնը փոքր է ու տխուր,
Իրար հավաքած մի քանի շիրիմ.
Օ, մեծ մահերով հարուստ ժողովուրդ,
Ո՞Ւր են քո որդոց շիրիմները հին:
Դարեր՝ անոստան ու անհայրենիք,
Քո որդիներին մեծագործ ու զոհ
Ապրելիս՝ չեղա՜վ հայրենի տանիք,
Մեռնելիս՝ չեղա՜վ հայրենական հող.
ՈՒ հիմա օտար շիրմատներում
Որբ ու մամռոտած հանգչում են նրանք,
Մեկը՝ Սենայի ափերին հեռու,
Մեկն՝ ամերիկյան խուլ երկնքի տակ.
Եվ քանի՜ մեծեր, օ, անլուր օրհաս,
Սրահար ընկան անապատի մեջ,
Շիրմի փոխարեն՝ տատասկ ու ավազ
Եվ ապրողներիս մորմո՜քը անվերջ...
Մեր պանթեո՜նը. նա խուռն ու անշուք
Աշխարհովը մեկ փռված է լռին.
Օրհնա՜նք ու արցունք, օրհնա՜նք ու արցունք
Հեռո՜ւ, հեռավոր մեր շիրիմներին...