Ամենայն անգամ․․․

Ամենայն անգամ, երբ տեսնում եմ քեզ,
Խելոք աչերիդ նայում զմայլած,
Եվ հանկարծ անփորձ մի մանուկի պես
Ես կարմրում եմ հուզված, շփոթված․․․
Ամենայն անգամ, որքան էլ տրտում
Ինձ տված լինիմ մաշող մտքերի,
Քո ներկայությունն աղբյուր է լինում
Ինձ համար ուրախ, զըվարթ ժամերի։

Այս ի՞նչ է արդյոք, ո՛վ կույս նազելի,
Մի՞թե սեր արդեն, ո՛հ, եթե այդպես,
Թող, ուրեմն, հոգյա՛կ, նվերն երկնքի,
Այս աստվածեղեն կայծն հասնի և քեզ․
Կուզեի և քո արյունը վառված
Սիրո փոթորիկ հաներ քո սրտում,
Կուզեի տեսնել քո հոգին խռոված,
Արցունքի շիթեր և քո աչքերում․․․

Արազն եկավ լափին տալով․․․


Արազն եկավ լափին տալով,
Ժեռ քարերին, ափին տալով․
Ո՞րտեղ թաղեմ ես իմ դարդը,
Չոր գլուխս տափին տալով։

Ա՛յ իմ Արազ, ջուրըդ վարար,
Սիրուն յարիս յարաբ տեսա՞ր․
Ես չըհասա իմ մուրազին,―
Արա՛զ, յարաբ կարոտս առա՞ր։

Ամպերն եկան Մասիս սարին,
Կարոտ մնացի ես իմ յարին․
Աստոծ սիրես, էրված սրտիս
Ջուղաբ բերես եկող տարին։

Գիշերն անքուն գիր կըգրեմ․
Արտասունքս գետ կըշինեմ․
Արա՛զ, ծեգը ջրիդ չառած՝
Իմ սև դարդը քեզ կըբերեմ։

Կասես՝ շողքը քարին ընկավ,
Կըրակըն իմ սրտին ընկավ․
Կամար ունքից, թուխ աչքիցը
Ցավն իմ ջիվան ջանին ընկավ։

Արազն եկավ լափին տալով,
Ժեռ քարերին, ափին տալով․
Ո՞րտեղ թաղեմ ես իմ դարդը,
Չոր գլուխս տափին տալով․․․

Դու երևացար ․․․


Դու երևացար ինչպես վառ գարնան
Լուսաշող այգի, նշույլ ոսկեթույր․
Դու երևացար―ժպիտդ աննման
Քաղցր էր զերթ սիրո առաջին համբույր։

Ծաղկոցում բացվող քեզ վարդ կարծեցի,
Դըրախտի վայելք տեսա քո աչքում․․․
Ա՛խ, այդ աչերիդ ես զոհ բերեցի
Եվ անհոգ վիճակ, և սրտիս խնդում։

Եվ եթե դու էլ խաբում ես, ո՛վ կույս,
Սեր չէ խոստանում հայացքըդ չքնաղ,
Թե այս անգամ էլ ունայն է իմ հույս,―
Դարձյալ պի՛տ օրհնեմ հասակըդ մատաղ։

Պիտ օրհնեմ ես այն, թեպետ կարճատև,
Բայց վեհ, հոգեզմայլ հրճվանքի համար,
Որ հոգուս բերիր դու, ինչպես արև,
Ինչպես խնկաբույր մայիս կենարար։

Հայրական երգ

Մի երգ գիտեր հայրս մանկութ իմ օրով,
Որ մինչև հիմա հազիվ իմ միտքն է գալիս
Իր պարզունակ և իմաստուն մի տողով
«Բայց ես դարձյալ ծիծաղում եմ, չեմ լալիս»,

Այդ երգով է նա տուն գալիս բեզարած,
Հպարտ մեզնով ու մեր հրաշք մայրիկով,
Տակ տաշեղի, փայտի բույրը հետ առած,
Թեկուզ անվարձ, թեկուզ օրվա կարիքով:

Հենց այդ երգն էր դողում նրան շրթունքին,
Երբ նա ընկած Ռևանդուզի ճակատում՝
Փաթաթվում էր բազկի վերքը ու կրկին
Հայոց տխուր հույսերին էր հավատում:

Այդ երգով էր ասպետորեն զորանում,
Երբ խաբվում էր սիրած մարդու հավատից,
Սև գինու մեջ սփոփանք էր որոնում
Ու երգում էր, ու երգում էր ցավագին:

Այդ երգով էր ամեն գիշեր մտնում քուն,
Երբ իր որդին մարտերում էր սևակնած․․․
Այդ երգը միշտ երգեց ամբողջ իր կյանքում
Ու երևի այդ երգով էլ նա գնաց․․․

Ա՜խ, հայկալան երգ իմ, ինչու ես քնել.
Այնքան ես պետք այսօր սրտիս ու ցավից,
Այնպես կուզեմ հիմա քո տողը կրկնել,
Որ ես դարձյալ ծիծաղում եմ, չեմ լալիս,
Որ ես դարձյալ ծիծաղում եմ, չեմ լալիս․․․

Հայրիկ

Փոթորիկն անցավ. տեսնում եմ ահա
Պայծառ արևի ծագումն հրաշափառ.
Ավետյաց հրեշտակն իջավ մեզ վրա,
Եվ նոր առավոտ բաց է մեզ համար։

Երկար տանջվեցանք. որպես սև գիշեր
Խավար էր պատել մոր բիրտ սրտերին.
Վայելե՛նք նոր օր - ահա՛ ջինջ եթեր
Լցված է բուրմամբ մի եթերային։

Վարդերն ինձ այսօր ժպտում են անուշ,
Սոխակին դայլայլ հնչում է քաղցրիկ․․․
Ախ, այսինչ հույզ է, որ այսպես քնքուշ,
Շոյում է հոգիս, ― հույս չնաշխարհիկ։

Մարած է սև կիրք, լռել է նախանձ.
Եղբայր ― ձայնում եմ ես իմ թշնամուն․․․
Ոհ թե երկնային այս զգացումն անանց
Տեր մընար հավետ ամենուս հոգուն։

Մի անուն միայն, մի քաղցրի՛կ անուն
Թող մեզ բոլորիս շաղկապե սիրով―
Հայրիկ․․․ նազելի և թովիչ հնչյուն,
Համակ անհուն սեր և համակ գորով։

Հատիկ


Լույսը բացվում է. շուտ արտը գընամ.
Պատռեմ սուր խոփով ես կուրծքը հողի.
Իմ սիրո՛ւն հատիկ, քեզ նորան պահ տամ
Մինչև օրերը ամռան արևի։

Թաղեմ քեզ, հատի՛կ, և դարդըս քեզ հետ.
Թե աստված ուզեց, դու կանաչեցիր,
Թող դարդըս մեռնի գետնի տակ անհետ,
Դու ինձ մխիթար կրկին տուն դարձի՛ր։

Եվ ջերմ աղոթքով տիրամոր առջև
Ես մոմ կըվառեմ, ես խունկ կըծըխեմ,
Որ քեզ պարգևե մի առատ անձրև,
Որ քեզ միշտ սիրով նայե խնդադեմ։

Բայց թե այդ շնորհին մեղքերիս համար
Արժանի չլինիմ, ծով կըդարձնեմ
Ես տաք քրտինքը ճակտիս արևառ,
Որ քեզ, իմ հատի՛կ, ծարավ չըթողնեմ։

Ծըլի՛ր, կանաչի՛ր, ոսկե սավանով
Ծածկի՛ր իմ արտը ողջ ալեծածան,
Նոր այն ժամանակ անուշ շրշյունով
Տո՛ւր ջարդված սրտիս մի քուն հանգստյան։

Վահան

Հրդեհի աստված, հրդեհ ու կրակ,
Օ, Վահագն արի: - Տեսնում եմ ահա,
Որ ծիծաղում ու քրքջում են նրանք
Արնաքամ ընկած դիակիդ վրա:
Թե մի՞ֆ էիր դու... Եկան երգեցին
Մի հին իրիկուն գուսանները ծեր,
Որ հզո՜ր ես դու, հրոտ, հրածի՜ն,
Որ դո՜ւ կբերես փրկությունը մեր:
Եվ հավատացինք, հարբած ու գինով,
Որ դու կաս՝ հզոր, մարմնացում Ուժի՛ -
Իսկ նրանք եկան՝ արյունով, հրով
Մեր երկիրը հին դարձրին փոշի...
Եվ երբ քարշ տվին դիակդ արնաքամ,
Որ նետեն քաղցած ոհմակներին կեր -
Մեր կյանքի հիմներն անդունդը ընկան
Եվ արնոտ միգում ճարճատում են դեռ...

1916

Կուզեի լինել կարկաչուն վտակ․․․

Կուզեի լինել կարկաչուն վտակ,
Վճիտ ալիքը դրախտի բուրմունքով,
Եվ առավոտյան ինչպես ցող հստակ,
Երեսդ ոռոգել գոհար շիթերով։

Կուզեի լինել սոսի հովասուն,
Համարձակ փռված կանաչ սաղարթով,
Եվ միջօրեին այդ դեմքիդ սիրուն
Հովանի լինել հեզիկ շրշյունով։

Կուզեի լինել ծաղկոցում բացված
Քացրաբույր մի վարդ, երկնից արժանի,
Եվ սիրո ժամին, խանդիցս արբած,
Զարդարանք լինել կուրծքիդ գեղանի։

Եվ շող դառնալով գարնան արևի՝
Կուզեի պայծառ աչերումդ վառվել,
Կամ ինչպես քնքուշ ոսկեվառ գոտի
Չքնաղ իրանիդ փաթավել, փարվել։

Լուսափայլ աստղիկ կուզեի դառնալ,
Քաղցր մանկան պես ծիծաղն երեսին,
Ինչպես ադամանդ շողշողել, ցոլալ,
Ով իմ թագուհի, քո բաց ճակատին։

Կուզեի լինել լուսին ամոթխած,
Արծաթի փայլով մազերդ շոյել,
Այտերդ գգվել, սիրուց բորբոքված՝
Դողդոջ շրթունքիդ համբույրներ դրոշմել։

Կուզեի լինել սիրահար սոխակ
Եվ ձեռիդ գերի, վանդակում փակված,
Ականջիդ հնչել հրաշալի նվագ,
Մեղմ օրոր ասել քո հոգուն զմայլված։

Եվ կախարդական տաճարում կանգնած
Կուզեի տեսնել ես քեզ Անահիտ,
Եվ երկրպագել, առաջիդ չոքած,
Սուրբ գեղեցկության անմահ տիպարիդ։

Քանի՜, քանի՜ կամեցել եմ․․․


Քանի՜, քանի՜ կամեցել եմ
Հանգիստ գտնել կյանքիս մեջ,
Եվ միշտ սիրտըս բորբոքել եմ
Երազներով ես անվերջ։

Ինձ աշխարհը չի կամի տալ
Անդորրությունն իմ խնդրած,
Դատարկ հուսով չուզե մընալ
Սիրտըս մաշված, խորտակված։

Եվ չեմ խնդրում անկարելին―
Մի սիրտ, մի սիրտ ըզգայուն,
Որ և սիրվեր, և սիրողին
Բերեր սիրո վառ գարուն․․․